Onlangs had ik een gesprek met dr.Hans Haafkens. Ik vroeg hem naar zijn mening over de onlangs verschenen islam-nota van de Protestantse Kerk in Nederland. Dr.Haafkens is sinds
Hoe kijkt u aan tegen de islam-nota ?Het is een heel interessant proces dat zich in de kerk afspeelt. In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw kreeg de Islam steeds meer een plaats op de nederlandse kerkelijke agenda. De kerk vroeg toen aan mensen als Wim Bijlefeld, Jan Slomp en Anton Wessels: Help ons als kerk in de ontmoeting met Moslims. In eerste instantie ging het hierbij om assistentie aan partnerkerken in Afrika en Azië, maar al heel spoedig kwam ook de situatie in Nederland in het vizier. Er was toen een nieuwe openheid. Men had het gevoel dat, hoe moeilijk ook de relatie tussen christenen en moslims al eeuwen lang was geweest, er zich nu nieuwe perspectieven openden.
Hetzelfde zie je in de Rooms-Katholieke kerk in de Constitutie "Lumen Gentium" van het tweede Vaticaanse concilie (1964). Daar lees je: "Maar het heilsplan strekt zich ook uit tot hen die de Schepper erkennen, onder wie vooral de mohammedanen, die belijden het geloof van Abraham te bezitten, en samen met ons de ene en barmhartige God aanbidden, die de mensen op de laatste dag zal oordelen".
Dat is de sfeer van de jaren '60: we zien dat moslims niet zo ver van ons af staan als eerder gedacht werd. Het klimaat lijkt inmiddels veranderd te zijn. De PKN synode van nu kan de zojuist geciteerde uitspraak van het Vaticaans Concilie niet zo maar nazeggen. Wij als ouderen krijgen nogal eens het verwijt te horen: jullie waren te enthousiast, jullie zijn te optimistisch, jullie zien de werkelijkheid van vandaag niet onder ogen.
Haafkens ziet opvallende overeenkomsten tussen ontwikkelingen in het Vaticaan en in de PKN synode. De huidige paus, Benedictus XVI, heeft islam-specialisten in het Vaticaan die zijn voorganger adviseerden min of meer ter zijde geschoven. Eén van hen werd benoemd tot nuntius in het Midden-Oosten. Iets dergelijks zie je ook gebeuren in de PKN. Daar werd de al jaren bestaande adviesgroep voor relaties met Moslims op de achtergrond gezet en vroeg men aan één conservatief theoloog om de islam-nota te schrijven. De paus lijkt bezorgd te zijn om de rechterflank in de Rooms-Katholieke kerk en zoekt toenadering tot degenen die Vaticaan II veel te vernieuwend vinden. Ik heb de indruk dat zorgen om de rechterflank ook in de PKN een aanzienlijke invloed op het beleid van de synode hebben. Dit zou best weleens een verschijningsvorm van de hedendaagse cultuur kunnen zijn.
Een van de gevolgen van deze heroriëntatie binnen de kerken is wel dat bepaalde dingen zijn misgegaan, zoals bijvoorbeeld met de verwijzingen naar de Islam in de toespraak van de paus in Regensburg. Wat betreft de islam-nota, moslim intellectuelen in Nederland zeggen: Op een aantal punten is wat de nota over de Islam zegt niet juist. Ze herkennen zich kennelijk niet in wat de nota over de Islam zegt. Ook binnen de kerk klinken nogal wat stemmen die zeggen: in de eenzijdig conservatieve presentatie van het christelijk geloof die de nota geeft vinden we ons niet terug. Toch ziet Haafkens hier nog een lichtpunt: In ieder geval denken behoudende groepen in onze kerk nu dieper na over de Islam, en het gesprek gaat voort!
Zoudt u een paar ervaringen met Moslims kunnen noemen, die voor u belangrijk geweest zijn ?
Toen ik in Kameroen werkte voelde ik me in bepaalde moslim kringen soms heel weinig welkom. De belangstelling voor de islam vanuit de kerken werd met het nodige wantrouwen begroet. Toch gaan er ook in zulke situaties deuren open. Mijn vrouw werkte als verloskundige in een ziekenhuis in een overwegend islamitische stad. Ze raakte bevriend met de echtgenote van een vooraanstaand parlementslid. Zij en haar man behoorden tot de oude moslim elite van de stad. Op een gegeven moment vroeg die vriendin: " Zouden de rooms-katholieke zusters niet geregeld bij ons thuis kunnen komen om ons allerlei nieuwe dingen te leren voor het huishouden". Daarbij ging het natuurlijk ook om een oriëntatie op de moderne wereld.
Een dergelijke ervaring had ik ook eens tijdens een bijeenkomst in Nigeria van christenen die zich speciaal bezig hielden met de relatie van de kerk tot de wereld van de Islam in Afrika. Daarbij was ook een moslim hoogleraar aanwezig. In enkele van zijn publicaties was hij kritisch ingegaan op bepaalde christelijke geloofsvoorstellingen. Maar aan het eind van de bijeenkomst zong hij met ons mee "Neem mijn leven, laat het Heer toegewijd zijn aan uw eer". Je zou zijn relatie met ons kunnen beschrijven als een vanuit het geloof gemotiveerde kritische solidariteit.
Positieve punten heb ik ook gevonden de morele waarden die veel moslims in praktijk brengen: geen kwaadspreken van anderen, respect voor het huwelijk, gastvrijheid. Dat zijn lichtpunten in een soms moeilijke relatie.
Met veel waardering spreekt Hans Haafkens over moslims die in gesprek gaan met christenen. Dr. Ozcan Hidir van de Islamitische Universiteit Rotterdam sprak bij voorbeeld laatst op een gemeenteavond van Maaskant/Open Grenzen. Dan wordt een deur geopend, dan ontstaat er hoop op verandering, hoe groot de moeilijkheden ook zijn. In dit verband noemt hij ook " A common Word", een open brief van 138 moslim geleerden aan de christenheid met een oproep om tot meer onderling begrip en samenwerking te komen op de grondslag van het dubbele gebod: de liefde tot God en tot de naaste. Ook dit is volgens Haafkens duidelijk een uitgestoken hand.
Hebt u nog een wens voor Kerst ?
Na diep nadenken formuleert Haafkens zeer zorgvuldig: "Nu we de geboorte van Jezus de Messias vieren, laten we eraan denken dat ook veel moslims, geïnspireerd door de Koran, met respect en vreugde terugkijken op zijn geboorte".
Hebt u nog een aanrader om rond Kerst en Nieuwjaar te lezen?Zonder aarzelen zegt Haafkens: het nieuwe boek van Anton Wessels “Thora, Evangelie en Koran” . Maar hij wijst ook graag op het blad "Begrip", speciaal gericht op de relaties tussen christenen en moslims in Nederland en België. Een abonnement kost 17,90 en is te bestellen via abonnementen@rkk.nl .
Dr.Haafkens, hartelijk bedankt voor dit interview, en dat we nog maar veel van u mogen horen.
Simon Bronkhorst
Geen opmerkingen:
Een reactie posten